„Cofnięcie” zegarków w prawie pracy

Zmiana czasu z letniego na zimowy następuje poprzez przestawienie zegarków „do tyłu”, to znaczy z godziny 3:00 na 2:00. W związku z tym pracownicy pełniący swoje obowiązki tej nocy będą pracować dłużej.

W tym roku, z czasu letniego na zimowy przechodzimy w nocy z 28 na 29 października 2023 roku. Pracownicy, którzy tej nocy będą pracować, przepracują godzinę dłużej niż przewiduje to, obowiązujący pracownika, wymiar czasu pracy. Co za tym idzie osoby pracujące tej nocy świadczyć będą pracę w godzinach nadliczbowych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami Kodeksu Pracy, pracodawca będzie zobowiązany do wypłacenia pracownikowi wynagrodzenia powiększonego o stosowne dodatki albo dodatek wraz z udzieleniem czasu wolnego od pracy, za dodatkowo przepracowaną godzinę.

Wynagrodzenie za przepracowanie dodatkowej godziny w przypadku zmiany czasu z letniego na zimowy.

Należy pamiętać, że w związku przesunięciem czasu z godziny 3:00 na 2:00, wypracowana zostanie, przez pracownika, jedna nadgodzina dobowa przypadająca w porze nocnej.

Nadgodzina dobowa przypadająca w porze nocnej, wymaga wypłacenia przez pracodawcę dodatku, do wynagrodzenia, w wysokości 100% stawki zasadniczej z wynagrodzenia za pracę lub udzielenia czasu wolnego. Niezależnie od tego dodatku, za wszystkie godziny w porze nocnej, w których pracownik świadczy pracę, otrzymać powinien odrębny dodatek nocny w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym roku kalendarzowym.

Pracodawca może zwolnić się z wypłacenia pracownikom dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, poprzez udzielenie im czasu wolnego od pracy. Może to nastąpić na wniosek pracownika lub bez wniosku, decyzją pracodawcy.

Gdy to pracownik, zwraca się do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie mu czasu wolnego od pracy, udziela się mu go proporcjonalnie do liczby przepracowanych godzin nadliczbowych. Natomiast, czas wolny od pracy udzielony na decyzję pracodawcy, udzielony musi zostać najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego oraz w wymierzę o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych. Czynność ta, sprawia, że pracownikowi nie przysługuje dodatek za wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, jednak nie może powodować obniżenia wynagrodzenia za pełny miesięczny wymiar czasu pracy należny pracownikowi.

Pora nocna, zgodnie z regulacją ujętą w Kodeksie Pracy, obejmuje 8 godzin pomiędzy 21:00 a 7:00. Ustawodawca pozostawił pracodawcom swobodę planowania konkretnego przedziału czasowego, który obejmować ma porę nocna w jego zakładzie pracy.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami jako dobę pracowniczą należy rozumieć kolejne 24 godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Odnosi się również do doby pracowniczej, podczas której następuje zmiana czasu. W związku z przestawieniem zegarków z godziny 3:00 na 2:00, doba pracownicza zaczynająca się przykładowo o godzinie 8:00 w ostatnim dniu obowiązywania czasu letniego, będzie trwała do godziny 7:00 następnego dnia.

Czy sezonowa zmiana czasu zostanie zniesiona?

W Polsce zmiana czasu regulowana jest rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów. Obecne rozporządzenie, które przygotowane zostało na zlecenie Komisji Europejskiej dotyczy obowiązywania obecnych regulacji dotyczących czasu zimowego i letniego na najbliższe lata – do 2026 roku.

Jednak już od kilku lat trwa dyskusja dotycząca, zasadności zmiany czasu. Komisja Europejska przeprowadzała konsultacje publiczne, w 2018 roku, w tym temacie, w których uzyskano 4,6 mln odpowiedzi. Wynika z nich, że 84 % respondentów uważa, że zmiana czasu jest niepotrzebna[1].

W Polsce, również są podobne nastroje związane z tym tematem. Z badania CBOS przeprowadzonego w listopadzie 2018 roku, 78,3 % badanych oraz 79,2% badanych w kwietniu 2019 roku, była przeciwnych stosowania zmian czasu[2]. Następnie z sondażu przeprowadzonego przez IBRiS na zlecenie Radia ZET z 2022 roku, nastroje Polaków pozostawały niezmienne[3]. Blisko 80% badanych było przeciwnych zmienianiu czasu.

Komisja Europejska przedstawiła w wrześniu 2018 roku, na podstawie badań naukowych oraz szerokich konsultacji, propozycję zniesienia sezonowej zmiany czasu. Propozycja Komisji Europejskiej spotkała się z aprobatą Parlamentu Europejskiego, który w marcu 2019 roku zatwierdził przepisy znoszące sezonową zmianę czasu w państwach unijnych. Projekt ten, jednak został zamrożony, co spowodowało, że Komisja Europejska zleciała państwom członkowskim kontynuowanie obecnych regulacji, w zakresie zmian czasu do 2026 r.

[1] https://www.prawo.pl/prawo/czas-letni-i-zimowy-na-razie-bez-zmian,511360.html

[2] https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/sondaz-mpit-niemal-80-proc-ankietowanych-chce-likwidacji-zmiany-czasu

[3] https://wiadomosci.radiozet.pl/polska/Sondaz-IBRiS.-Prawie-80-proc.-przeciwnych-zmianie-czasu

Autor : Marcin Jóźwiak