Odpowiedzialność przedsiębiorstw na gruncie CSDDD.

CSDDD (Corporate Sustainability Due Diligence Directive) jest ogłoszoną w dniu 5 lipca 2024 r. przez Komisję Europejską dyrektywą w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju. Dyrektywa ta weszła w życie w dniu 25 lipca 2024 r. i od tej daty państwa członkowskie mają dwa lata na transpozycję przepisów CSDDD do krajowego porządku prawnego.

Wprowadzenie tej dyrektywy jest kolejnym krokiem Unii Europejskiej skierowanym przeciwdziałaniu negatywnym skutkom prowadzenia działalności biznesowej oraz ma na celu poprawę poszanowania praw człowieka i przestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska, poprzez wprowadzenie obowiązku należytej staranności.

Co należy rozumieć poprzez należytą staranność?

Dyrektywa CSDDD odwołuje się, w kwestii określenia definicji należytej staranności, do wcześniej wprowadzonych międzynarodowych regulacji. Na tej podstawie należy określić, że należyta staranność jest procesem, który przedsiębiorstwa powinny przeprowadzać w celu identyfikacji faktycznych i potencjalnych negatywnych skutków prowadzonej przez siebie działalności, a także w celu zapobiegania negatywnym skutkom powstającym (lub mogącym powstać) w wyniku ich działalności (zarówno w podstawowej działalności przedsiębiorstwa, jak i w łańcuchu dostaw, a także w innych relacjach biznesowych) oraz łagodzenia tych negatywnych skutków. Co za tym idzie, należyta staranność oparta jest na analizie ryzyka.

W dyrektywie zostały określone odpowiednie działania, które w oparciu o jej przepisu pozwolą na dochowanie należytej staranności i należą do nich:

• uwzględnianie należytej staranności w politykach przedsiębiorstw i ich systemach zarządzania ryzykiem,
• identyfikowanie i ocena rzeczywistych lub potencjalnych skutków, a w razie potrzeby, hierarchizowanie rzeczywistych i potencjalnych niekorzystnych skutków,
• zapobieganie potencjalnym niekorzystnym skutkom i ich łagodzenie oraz usuwanie rzeczywistych niekorzystnych skutków i minimalizowanie ich zasięgu,
• zapewnienie środków zaradczych w odniesieniu do rzeczywistych niekorzystnych skutków,
• konstruktywna współpraca z interesariuszami,
• ustanowienie i stosowanie mechanizmu powiadamiania i procedury dotyczącej skarg,
• monitorowanie skuteczności prowadzonej polityki należytej staranności i środków w zakresie należytej staranności,
• podawanie informacji na temat należytej staranności do wiadomości publicznej,
• przyjęcie i wdrożenie planu transformacji na rzecz łagodzenia zmian klimatycznych.

Kto będzie zobowiązany do przestrzegania przepisów Dyrektywy CSDDD?

Dyrektywa dotyczyć będzie zarówno podmiotów z krajów UE, jak i podmiotów spoza UE. Przedsiębiorstwa objęte dyrektywą możemy podzielić na następujące grupy:

1. przedsiębiorstwa, które w ostatnim roku obrotowym, za które zostało lub powinno zostać sporządzone roczne sprawozdanie finansowe, zatrudniały ponad 1000 pracowników, a ich przychody netto ze sprzedaży w skali światowej przekraczały 450 mln EUR,
2. przedsiębiorstwa, które same nie osiągnęły ww. progów, ale były najwyższą spółką dominującą w grupie, która osiągnęła te progi,
3. przedsiębiorstwa, które w ostatnim roku obrotowym, za które zostało lub powinno zostać sporządzone roczne sprawozdanie finansowe, zatrudniały ponad 1000 pracowników, oraz które same zawarły lub są najwyższą spółką dominującą grupy, która zawarła z niezależnymi spółkami zewnętrznymi umowy franczyzowe lub licencyjne w UE w zamian za opłaty licencyjne wynoszące ponad 22,5 mln EUR, jeżeli umowy te zapewniają wspólną tożsamość, wspólną koncepcję biznesową i stosowanie jednolitych metod prowadzenia działalności.

Dodatkowo, w przypadku podmiotów spoza UE, zastosowania nie ma przesłanka posiadania określnej w dyrektywie liczby pracowników, a ich obowiązek przestrzegania przepisów dyrektywy będzie wynikał z przekroczenia progów finansowych. Odnosi się to zarówno do spółek dominujących, jak i spółek, które zawarły umowy franczyzowe i licencyjne.

Wskazać jednak należy, że w Dyrektywie CSDDD wprowadzono stopniowe podejście do stosowania zasad w niej określonych. Dopiero po upływie lat 3 od momentu jej wejścia w życie największe przedsiębiorstwa z UE, będą zobowiązane do przestrzegania przepisów dyrektywy.

Co więcej, w przypadku, gdy spółka dominująca nie uczestniczy w podejmowaniu decyzji zarządczych, operacyjnych lub finansowych mających wpływ na grupę, można ona zostać zwolniona z wypełniania obowiązków wskazanych w dyrektywie i przekazać je jednostce zależnej. W takiej sytuacji, zarówno spółka dominująca jak i zależną ponoszą wspólną odpowiedzialność.

Co grozi za niezastosowanie przepisów?

Zgodnie z Dyrektywą CSDDD maksymalny limit kar pieniężnych wynosi co najmniej 5% osiągniętych przez przedsiębiorstwo przychodów netto ze sprzedaży w skali świtowej w roku obrotowym poprzedzającym rok, w którym podjęto decyzję o nałożeniu kary. Należy jednak pamiętać, że państwa członkowie ustalą skuteczne, proporcjonalne i odstraszające kary, w tym pieniężne w prawie krajowym.

Dodatkowo podmiotu objęte Dyrektywą CSDDD ponoszą odpowiedzialność cywilną względem osób fizycznych lub pranych za wyrządzone szkody swoimi naruszeniami, zgodnie z prawem krajowym.