Projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy

Ukazał się wyczekiwany projekt ustawy regulującej kwestię pobytu, pracy i korzystania z pomocy publicznej przez obywateli Ukrainy (i ich rodziny), przybyłych do Polski po rozpoczęciu rosyjskiej inwazji na to państwo. Ustawa ta ma stanowić podstawę prawną do legalnego pobytu i udzielenia pomocy obywatelom Ukrainy, którzy w wyniku działań wojennych opuścili swój kraj. Projekt przewiduje między innymi szczególne zasady legalizacji pobytu, wykonywania pracy oraz pomocy dla obywateli Ukrainy, a także preferencje podatkowe dla udzielających pomocy i ją uzyskujących. Obecnie po pierwszym czytaniu projektu i skierowaniu rządowego dokumentu do prac komisji zostało przygotowane sprawozdanie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych. Komisja wniosła do Sejmu o uchwalenie projektu ustawy, który przewiduje następujące rozwiązania:

DEFINICJA OBYWATELA UKRAINY

Jako obywatela Ukrainy uprawnionego do korzystania z ustawy traktuje się osobę posiadającą obywatelstwo Ukrainy, która przybyła na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy, w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, a także nieposiadającego obywatelstwa ukraińskiego małżonka tegoż obywatela.

LEGALNOŚĆ POBYTU

Pobyt obywatela Ukrainy (a także małżonka nie-obywatela) w Polsce jest legalny przez 18 miesięcy (od dnia 24 lutego 2022 r.), jeśli wjechał on zgodnie z prawem na terytorium Polski w okresie od 24 lutego 2022 r. i zadeklarował zamiar dalszego pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Za legalny uznaje się także pobyt dziecka urodzonego w Polsce przez matkę, której pobyt jest legalny przez okres jej dotyczący.

Ustawa legalizuję jedynie pobyt obywateli Ukrainy, którzy przekraczają granicę polsko-ukraińską bezpośrednio. Ustawy tej nie stosuje się do obywateli Ukrainy, którzy między innymi uzyskali zezwolenie na pobyt stały lub czasowy lub którym nadano status uchodźcy.

Obywatel Ukrainy, aby nie utracić prawa legalnego pobytu w Polsce nie może opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres powyżej 1 miesiąca.

Ustawa przewiduje przedłużenie z mocy prawa o 18 miesięcy ważność okresu pobytu na podstawie wizy krajowej, zezwoleń na pobyt czasowy, osób przebywających na ruchu bezwizowym. Przedłużeniu ulegnie także termin do opuszczenia terytorium RP oraz dobrowolnego powrotu oraz dokumentów pobytowych posiadanych przez obywateli Ukrainy.

ZEZWOLENIE NA POBYT CZASOWY

Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt zgodnie z ustawą jest legalny udziela się na jego wniosek zezwolenia na pobyt czasowy na okres 3 lat od wydania decyzji. Wniosek składa się nie wcześniej niż przed upływem 9 miesięcy od dnia wjazdu, a nie później niż w okresie 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r.

 WYKONYWANIE PRACY

Obywatel Ukrainy, przebywający legalnie na terytorium RP, bez względu na to, kiedy wjechał do Polski, będzie także uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez posiadania zezwolenia na pracę. Podmiot powierzający pracę jest jedynie zobowiązany w terminie 7 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiadomić za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl właściwy urząd pracy o powierzeniu mu pracy.

Obywatel Ukrainy, przebywający legalnie na terytorium RP uprawniony jest do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, na zasadach obowiązujących obywateli polskich (pod warunkiem uzyskania numeru PESEL).

Ponadto osoba taka może zarejestrować się jako osoba bezrobotna albo poszukująca pracy.

PESEL

Obywatelowi Ukrainy, przebywającemu legalnie na terytorium RP w myśl ustawy, nadaje się na jego wniosek złożony osobiście w dowolnym urzędzie gminy numer PESEL. W braku dokumentów potwierdzających tożsamość, nawet nieważnych, wystarczające jest złożenie oświadczenia.

SYTUACJA MAŁOLETNICH

W ustawie wprowadza się instytucję opiekuna tymczasowego dla małoletniego obywatela Ukrainy przebywającego na terytorium Polski bez opieki osób dorosłych (odpowiedzialnych za niego zgodnie z polskimi przepisami), ustanowionego przez sąd opiekuńczy właściwy ze względu na miejsce pobytu małoletniego.

Ustawa umożliwia małoletnim i ich opiekunom korzystanie ze świadczeń finansowych dostępnych w ramach polskich rozwiązań systemowych, np. świadczenie dobry start czy świadczenia rodzinne i wychowawcze.

POMOC SOCJALNA I FINANSOWA

Obywatelom Ukrainy, których pobyt zgodnie z ustawą jest legalny i którzy wpisani zostali do rejestru PESEL przysługuje jednorazowa kwota 300,00 zł na osobę na pokrycie kosztów utrzymania. Wniosek składa się pisemnie do ośrodka pomocy społecznej w gminie właściwej ze względu na miejsce pobytu.

W ustawie przewidziano także bezpłatną pomoc psychologiczną, pomoc żywnościową oraz dostęp do opieki medycznej, szkolnictwa, świadczeń rodzinnych i socjalnych oraz ułatwienia związane z dostępem do kształcenia i wykonywania zawodu (dot. np. studentów, lekarzy, pielęgniarek).

PREFERENCJE PODATKOWE

Ustawa zakłada, że obywatele Ukrainy nie będą płacić podatku od spadków i darowizn od otrzymanej pomocy oraz podatku dochodowego PIT.

Ustawa przewiduje także preferencje dla udzielających pomocy – zwolnienie z podatków dochodowych PIT i CIT świadczeń pieniężnych wypłacanych podatnikom udzielającym pomocy uchodźcom (świadczenie za gościnę).

Przedsiębiorstwa udzielające pomocy będą mogły ująć wydatki na pomoc w kosztach podatkowych (w PIT i CIT).

ŚWIADCZENIE ZA GOŚCINĘ

Każdemu, kto zapewni obywatelom Ukrainy (zgodnie z definicją ustawy) zakwaterowanie i wyżywienie może być przyznane świadczenie pieniężne. Szczegóły zostaną ustalone w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.

USTAWA MA WEJŚĆ W ŻYCIE Z MOCĄ WSTECZNĄ OD DNIA 24 LUTEGO 2022 R.