Z dniem 14 marca 2024 roku wszedł w życie drugi etap zmian Kodeksu Karnego, który wyrażony został poprzez zaostrzenie sankcji za jazdę pod wpływem alkoholu. Ustawodawca wprowadza do obiegu prawnego instytucję przepadku pojazdu lub jego równowartości, podczas prowadzenia samochodu pod wpływem alkoholu. Wprowadzenie takiego rodzaju sankcji ma na celu ograniczenie liczby wypadków spowodowanych przez nietrzeźwych kierowców oraz utrudnienie sprawcy popełnienia przestępstwa w przyszłości przez pozbawienie go pojazdu mechanicznego lub środków na zakup nowego pojazdu, w przypadku przepadku równowartości.
Jedną z najważniejszych zasad orzekania przepadku pojazdu lub przepadku jego równowartości, z perspektywy sprawcy przestępstwa zagrożonego przepadkiem, jest fakt, że orzeczenie przez sąd takiego przepadku nie stanowi kary. Oznacza to w praktyce, że sąd orzekając przepadek pojazdu lub przepadek jego równowartości nie będzie brał pod uwagę dochodów lub sytuacji majątkowej sprawcy, co zostało wskazane przez ustawodawcę w uzasadnieniu ww. nowelizacji kodeksu karnego.
Kiedy sąd może orzec przepadek, a kiedy jest do tego zobligowany przez ustawę?
Zgodnie z nowelizacją Kodeksu Karnego sąd w wypadkach wskazanych w ustawie może orzec przepadek pojazdu mechanicznego. Do tych wypadków należy skazanie osoby prowadzącej pojazd – znajdującej się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego czy zbiegłej z miejsca zdarzenia bądź osoby, która spożywała alkohol czy też środek odurzający – w trakcie lub po popełnieniu poniższych czynów:
W przypadku gdy, w organizmie sprawcy ww. czynów zawartość alkoholu we krwi była wyższa niż 1 promil lub 0,5 mg/dm3 w wydychanym powietrzu bądź prowadziła do takiego stężenia, sąd jest zobowiązany do orzeczenie przepadku pojazdu.
Natomiast wobec osoby prowadzącej pojazd mechaniczny, znajdującej się w stanie nietrzeźwości, która została już wcześniej prawomocnie skazana za prowadzenia pojazdu mechanicznego lub pod wpływem środka odurzającego lub za czyny ww., sąd obligatoryjnie orzeka przepadek pojazdu.
Sąd orzeka również przepadek pojazdu względem osoby prowadzącej pojazd mechaniczny w stanie nietrzeźwości, chyba że zawartość alkoholu w organizmie sprawcy była niższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo nie prowadziła do takiego stężenia.
Jakie są zasady orzekania przepadku pojazdu? Kiedy przepadek pojazdu, a kiedy przepadek równowartości?
Jak już wcześniej zostało to wskazane sąd orzeka przepadek pojazdu mechanicznego w wypadkach wskazanych w ustawie. W przypadku natomiast gdy w czasie zdarzenie wskazanego przez ustawę pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy czynu sąd orzeka przepadek równowartości pojazdu. Analogiczna sytuacja ma miejsca w momencie, gdy sprawca po popełnieniu przestępstwa wskazanego w ustawie zbył, darował lub ukrył podlegający przepadkowi pojazd.
Za kwotę stanowiącą równowartość pojazdu podlegającego przepadkowi uznaje się wartość pojazdu określoną w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym doszło do danego zdarzenia. W przypadku natomiast braku takiej polisy, przyjmuje się średnią wartość rynkową pojazdu odpowiadającego – przy uwzględnieniu marki, modelu, roku produkcji, typu nadwozia, rodzaju napędu i silnika, pojemności lub mocy silnika oraz przybliżonego przebiegu – pojazdowi prowadzonemu przez sprawcę.
W przypadku natomiast gdy sprawca prowadził pojazd niestanowiący jego własności, w trakcie wykonywania czynności zawodowych lub służbowych, które polegały na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy, sąd orzeka nawiązkę w wysokości co najmniej 5000,00 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Penitencjarnej.
Należy jednak wskazać, że sąd nie orzeka przepadku pojazdu mechanicznego, gdy jest to niemożliwe lub niecelowe ze względu na jego utratę przez sprawcę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie.
Ważnym elementem, w perspektywie tematyki niniejszego artykułu jest równoczesna nowelizacja proceduralna Kodeksu postępowania karnego, uprawniająca Policję do tymczasowego zajęcia pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w czasie popełnienia przestępstwa, za które orzeka się przepadek pojazdu.
Autor: Marcin Jóźwiak
03.14.2024
